درباره ی کتاب ارزشمند کلیله و دمنه

تاریخچه کتاب کلیله و دمنه

شاید کتاب کلیله و دمنه از نایاب ترین گنجینه های ادب جهان باشد که این روزها کمتر کسی نام این اثر را شنیده یا مطالعه کرده است.

حتی بزرگ ترین نویسندگان و منتقدان ادبی جهان این اثر را گنجینه ای ستودنی دانسته اند؛ زیرا:

1-کتاب « فابل » است. یعنی قهرمانان داستان حیوانات هستند.

2-کتاب شامل آموزش اخلاق و پند و اندرز می باشد که در قالب چند داستان شیرین بیان شده است.

کتاب کلیله و دمنه یک کتاب هندی است که به قول مرحوم دکتر مینوی: «کتاب کلیله و دمنه مجموعه ای از دانش و حکمت است که مردمان آن زمان جمع آوری کرده اند!»

به گفته ی نصر الله منشی کتاب کلیله و دمنه 15 باب است که هندی ها 10 باب آن را نوشتند، در حالی که 5 باب دیگر به دست ایرانیان نگاشته شده است.

داستان های کتاب کلیله و دمنه خود برگرفته از داستان چندین کتاب با ارزش هندی دیگر می باشد. برای مثال داستان های کتاب مهابهاراتا یا پنچه تنتره توسط کلیله و دمنه ربوده شده است. در ادامه شما را با مختصری از این کتاب ها آشنا می کنم:

بیایید کتاب پنجه تنتره را بیشتر بشناسیم!

پنجه تنتره به زبان سنسکریت ( اصل زبان هندی ) به معنی پنج پند می باشد. کتاب با ارزش پنجه تنتره شامل افسانه ی  نقل قول هایی از زبان حیوانات می باشد و مضمون کلی آن آموختن فن زندگی است.

حماسه ی کبیر مهابهاراتا!

اما کتاب مهابهاراتا ( بهاراتای بزرگ) از بزرگ ترین کتاب های هندوستان است نظیر آن هیچ کجای این کشور پهناور پیدا نمی شود.

هندیان بر این باور هستند که هر کس کتاب مهابهاراتا را مطالعه کند از هر گناهی آمرزیده می شود. این کتاب همانقدر برای هندیان مقدس است که انجیل برای مسیحیان و یا قرآن برای مسلمانان.

در حقیقت کتاب مهابهاراتا یک کتاب بزرگ شعر با دویست و پانزده هزار بیت است. شاید آنقدر زمان کافی برای مطالعه ی این کتاب ارزشمند را نداشته باشید و یا ترجیح دهید کتاب های دیگری را مطالعه کنید. اما اگر واقعا علاقه مند به مطالعه ی این کتاب بزرگ هستید، ما به شما پیشنهاد می کنیم کتاب کلیله و دمنه را مطالعه کنید. چون در جای جای این کتاب حکایت های شیرین مهابهاراتا نهفته شده است.

در ادامه شما را با داستان شیرین ترجمه ی کلیله و دمنه آشنا می کنم:

ترجمه های گوناگون کتاب کلیله و دمنه

ترجمه ی پهلوی کلیله و دمنه

بر طبق شواهدات بزرگ تاریخی، قدیمی ترین ترجمه ی کتاب کلیله و دمنه مربوط به زمان حکومت ساسانیان ( کسرا انوشیروان ساسانی ) بوده که برزویه طبیعت بزرگ دربار آن را از زبان هندی به زبان پهلوی ترجمه کرده است. ( گواه شاهنامه ی فردوسی و شاهنامه ی ابومنصوری)

اما شواهدات تاریخی چیز دیگری را هم نشان می دهد که در همان زمان، بزرگمهر، وزیر لایق ساسانی آن را به زبان پهلوی ترجمه کرده است.

در هر حال، چه ترجمه ی برزویه و چه ترجمه ی بزرگمهر، اکنون از دست رفته و صد افسوس که دیگر این گنجینه ی ماندگار وجود ندارد!!!!!!!!

ترجمه ی سریانی کلیله و دمنه

جالب است بدانید در سال 1873 میلادی در منطقه ی دیرماردین ترکیه نسخه ای سریانی زبان از کتاب کلیله و دمنه پیدا شد که گواه متن زیر بود:

در زمان حکومت کسرا انوشیروان، فردی به نام بود (BUD)، روحانی بزرگ عیسویان ایران آن را از زبان پهلوی به زبان سریانی ترجمه کرده بود!

 ترجمه ی عربی کلیله و دمنه

آیا با شخصیت بزرگ مرد ایرانی به نام ابن مقفع آشنایی دارید؟ در ادامه توضیح کوتاهی از زندگی این رادمرد به شما می دهم.

نام اصلی ابن مقفع، روزبه بود که در منطقه ی فیروز آباد پارس به دنیا آمد و پس از گرویدن به دین اسلام نام خود را به عبدالله تغییر داد. او در جوانی با پدرش به بصره مهاجرت کرد و در آنجا  به خدمت حجاج در آمدند. اما متاسفانه چندی بعد به پدر او اتهام دزدی زدند و چون او نتواست بی گناهی خود را ثابت کند، مورد ضرب و شتم شدید قرار گرفت و دستانش برای همیشه فلج و به اصطلاح چلاق ماندند.

ابن مقفع بزرگ، در هنگام جوانی خود اقدامی حیرت انگیز انجام داد و چنان کتاب کلیله و دمنه را از زبان فارسی به عربی ترجمه کرد که هرگز در هیچ جای عربستان نظیر نداشته بود!

این اتفاق حدودا 3 قرن پس از ترجمه ی پهلوی کلیله و دمنه و در زمان خلافت آل مهلب افتاد.

شادروان ملک الشعرای بهار در یکی از آثار خود می فرماید که یکی از علل قتل ابع مقفع توسط حکومت، اتهام وی به آوردن کتابی به مانند قرآن است.

حتی روایت دیگری برای ما بیان می کند که فضل ابن سهل پیش از آوردن اسلام روزی مشغول قرآن خواندن بود که یکی از دوستانش از او پرسید: قرآن را چگونه یافتی؟ پاسخ داد: خوش چون کلیله و دمنه!!!!!!!!!!!!!

کلیله و دمنه از زبان رودکی

رودکی، شاعر بزرگ و پدر شعر ایران در زمان سامانیان به سر می برد که روزی به دستور شاه سامانی، کلیله ی دمنه ی ثنر فارسی را به نظم شیرین فارسی درآورد. افسوس که این منظومه ی گرانقدر هم اکنون از بین رفته است.

حکایت کلیله و دمنه ی بهرامشاهی

اینک سالیان سال از ترجمه های گوناگون کلیله و دمنه می گذشت. گویی این کتاب با ارزش سیر جالبی از ترجمه را طی کرده بود که متاسفانه این گنجینه های ارزشمند نابود شدند.

اما در دوره ی غزنویان و حکومت بهرامشاه غزنوی، نصر الله منشی دگر بار کلیله و دمنه را به زبان فارسی ترجمه کرد. اصلی ترین نسخه ی کلیله و دمنه که اکنون در دست است و علاقه مندان آن را مطالعه می کنند، همین ترجمه ای است که از نصر الله منشی به یادگار مانده است.

این آزاد مرد صاحب هنر چندی بعد در روزگار حکومت خسروملک غزنوی به حبس افتاد و کشته شد.